Systemy kolejowych przewozów towarowych

Specyfiką transportu szynowego, jest duża ładowność jego środków, która stwarza problemy or- ganizacji przewozów przesyłek, o różnej wielkości i masie. Kolej stworzono dla potrzeb górnictwa węglowego - dla przewozów masowych w ruchu wahadłowym, który jest systemem najefektyw- niejszym - zarówno pod względem ekonomicznym, jak i organizacyjnym. Polega on na obsłudze wahadeł - tzn.; grup wagonów (zwykle tego samego typu), które eksploatowane są, w stałym zestawieniu - przekazywane spedytorom i od nich, wyznaczone do pracy w kolejnych pociągach, w niezmienionym składzie. Przesyłka przemieszcza się w tym systemie jako jeden pociąg, przy któ- rym jedynymi pracami podczas postojów technicznych, są: Zmiana czoła pociągu, lub lokomotywy wyznaczonej do jego obsługi, oraz planowe oględziny techniczne. Bardzo często - pociąg na całej trasie przebiegu nie zatrzymuje się wogóle, a prace związane z jego przygotowaniem do odjazdu i przyjęciem z drogi, odbywają się u spedytorów, wykonywane przez pracowników przewoźnika - zatrudnionych w oddziale zamiejscowym, zlokalizowanym w bocznicy (duże bocznice - kopalnie, huty, elektrociepłownie, itp). Największą jednak część klientów przewoźników kolejowych, działa- jących w wolnorynkowych systemach gospodarczych - są średnie przedsiębiorstwa, które nie zawsze posiadają własną bocznicę, a specyfika ich działalności powoduje, że nadawane przez nie przesyłki, nie są przesyłkami całopociągowymi, lub poszczególne wagony kierowane są do różnych odbiorców, znajdujących się w różnych rejonach stacyjnych, lub zarządach kolejowych. Stosowany na początku do przewozów masowych system wahadłowy, w tym przypadku byłby nieuzasadniony ekonomicznie - wymagałoby to uruchamiania ogromnej ilości pociągów, w składzie których znaj- dowałyby się po jednym, lub dwa wagony, przesyłane po bardzo długiej nie raz trasie jako pociąg, prowadzony odrębnym pojazdem trakcyjnym. Aby wprowadzić system odpowiadający potrzebom tych właśnie klientów, należało najpierw podzielić stacje kolejowe pod względem wykonywanych w nich prac, na: rozrządowe główne - zajmujące się rozrządzaniem wagonów spływających do/z innych obszarów stacyjnych; rozrządowe pomocnicze - wspomagające pracę stacji rozrządowej głównej; obsługi - zajmujące się rozrządzaniem wagonów do/z bocznic znajdującej się z dala od stacji rozrządowej, ale będących w jej zasięgu; stacje ładunkowe - wyposażone w terminale, dzierżawione lub udostępniane klientom nie posiadającym bocznic, oraz dla obsługi przewozów kombinowanych. W tym systemie przewozów, wagon z przesyłką przekazywany jest wraz z innymi - z bocznicy do stacji obsługi jako pociąg bocznicowy. Tam wszystkie przybyłe w pociągach bocznicowych wagony, rozrządza się i zestawia w pociągi lokalne, których stacją przeznaczenia jest stacja rozrządowa tego samego rejonu stacyjnego, gdzie wszystkie przybyłe z bocznic i stacji obsługi tego samego rejonu stacyjnego pociągi - rozrządzane są na tory kierunkowe, pod wzglę- dem kolejnego rejonu stacyjnego, w kierunku stacji przeznaczenia danego wagonu. Następnie ze- stawiane są w odpowiednie pociągi pośpieszne, lub ekspresowe (do przewozów gwarantowanych), które rozwiązuje się w następnej kolejnej stacji rozrządowej głównej i ponownie poddaje roz- rządowi. Gdy dany wagon dotrze do stacji rozrządowej, w zasięgu której znajduje się stacja jego przeznaczenia (odbiorca przesyki) - podąża do odpowiedniej stacji obsługi w pociągu lokalnym i dalej do właściwej bocznicy w pociągu bocznicowym, gdzie zostaje przekazany odbiorcy. Kształt sieci dróg kolejowych nie jest oczywiście tak idealnie schematyczny i prosty - w zależności od potrzeb przewozowych i lokalizacji zakładów przemysłowych, specyfika przekazywania wagonów może być różna: Większość bocznic znajduje się w otoczeniu stacji rozrządowych i wagony przestawiane są do nich na prawach jazd manewrowych, duże bocznice znajdujące się w pewnym od niej oddaleniu - posiadają często własne stacje obsługi i wewnątrz-zakładowe sieci dróg kolejo- wych, a ich połączenie z koleją publiczną realizowane jest poprzez posterunek bocznicowy, lub od- gałęźny. Uruchamia się również wiele pociągów lokalnych, które pomijają stację rozrządową, po- ruszając się pomiędzy bocznicami i stacjami obsługi tego samego obszaru stacyjnego, przewożąc ładunki - do/od klientów znajdujących się w zasięgu tej samej stacji rozrządowej. Wewnątrz jednego obszaru stacyjnego poruszają się również pociągi zdawcze, które rozszerzają omawiany system przewozów, o obsługę przesyłek o małych gabarytach i masie, do przewozu których - nie opłaca się wynajmować całego wagonu. Umożliwia to przewóz przesyłek kurierskich, pocztowych i bagażowych, oraz ładunków nadawanych przez drobnych przedsiębiorców w wyznaczonych pun- ktach spedycyjnych, należących do przewoźnika, zlokalizowanych w stacjach i mijankach, znaj- dujących się w pobliżu osad ludzkich i dzielnic przemysłowych. Przyjmują one przeważnie do kilku wagonów na dobę. Pociągi zdawcze wyprawiane są ze stacji rozrządowej, na jedną zwykle linię kolejową, do stacji wyznaczającej granicę macierzystego obszaru stacyjnego, skąd powracają do do stacji rozrządowej, jako pociągi zwrotne. Mają one wyznaczony postój w każdej kolejnej stacji, w której znajduje się punkt spedycyjny. Podczas postoju z pociągu zdawczego wyłączane są wagony, zawierające przesyłki do tego punktu i włączane do niego wagony z przesykami nowona- danymi. Wszystkie prace manewrowe wykonuje zwykle lokomotywa pociągowa, gdyż z uwagi na wielość tych prac (np.: 2*2h/dobę) - nie opłaca się zatrudniać stałej lokomotywy przetokowej w tej stacji. Takie przesyłki mogą być nadawane również w bocznicach. Do ich obsługi w pobliżu stacji rozrządowej głównej, znajduje się zwykle stacja ładunkowa główna (która może być wspomagana stacjami ładunkowymi pomocniczymi), do której kieruje się wszystkie wagony, zawierające tego rodzaju przesyłki. W stacji ładunkowej głównej, wszystkie przybyłe wagony są rozładowywane, a przesyłki sortowane w powierzchniach magazynowych stacji, po czym zostają załadowane ponow- nie do tych samych wagonów - w/g rejonów stacyjnych ich przeznaczenia. Tak przygotowane wa- gony, przekazywane są stacji rozrządowej (obsługi, lub bocznicy - w zależności od panujących wa- runków miejscowych i potrzeb przewozowych), gdzie po rozrządzeniu - włączane są do pociągów pośpiesznych, lokalnych, albo bocznicowych.