Opis ekonomiczny
 Dyrekcji Okręgu Kolei Państwowych
w Olsztynie za 1946 rok
     Okres powojennej historii polskiej kolei to okres intensywnej odbudowy ze zniszczeń wojennych. Aby jednak można było przystąpić do odbudowy potrzebna była dokładna inwentaryzacja zastanego obrazu tym bardziej, że koleje polskie obejmowały w swe władanie obszary, na których do 1945 roku nie administrowały (ziemie zachodnie i północne). 
     Poniżej przedstawiam opis ekonomiczny DOKP Olsztyn za 1946 rok, obrazuje nie tylko stan tuż po wojnie ale też pokazuje ogrom prac, jakie włożyli polscy kolejarze w przywrócenie ruchu. W związku z zawirowaniami historii w sprawozdaniu tym nie znajdziemy wielu danych o demontażu i wywózce "tras" na wschód ani o ruchu szerokotorowym. Jednak materiał ten jest na tyle cenny, że postanowiłem go przedstawić. W opracowaniu pozostawiono pisownię, jaką zastosowano w dokumencie.
     Chciałbym bardzo podziękować p. Witkowi Brejlakowi za wyszukanie w Archiwum Miejskim w Olsztynie przedstawionej tu informacji.

Treść dokumentu:

A. Sieć PKP.
B. Tabor państwowych kolei normalnotorowych z 31.XII.1946 r.
C. Praca taboru normalnotorowego (bez tranzytu radzieckiego).
D. Przewozy i wpływy.
E. Służba Drogowa i Elektrotechniczna.
F. Stan personelu.
G. Koleje dojazdowe.
H. Wykaz pracy ekspedycyjnej D.O.K.P. Olsztyn w 1946 r.



A. SIEĆ PKP.
1. Długość linii w eksploatacji:
 - długość linii 2 - torowych oraz linii pierwszorzędnych
- linie dwutorowe 14 km;
- linie pierwszorzędne jednotorowe 290,28 km;
 - linie nieczynne normalnotorowe
- ogółem 1 031 km;
- z tego rozebranych 966,96 km*;
- z tego nierozebranych ale nieczynnych 64,04 km**;
        * - linie rozebrane - nawierzchnia żelazna zdjęta w 100%, podkłady w 80%;
        ** - linie nieczynne - nawierzchnia leży w 80% ale brak łączności z powodu zerwanych mostów.
 - linie wąskotorowe
- nieczynne 166 km.

2. Przelotność linii pierwszorzędnych i stopień ich wykorzystania.

3. Ogólna ilość stacji taryfowych i przystanków osobowych.
ogólna ilość stacji taryfowych i przystanków osobowych (bez stacji "Wu" i ekspedycji pomocniczych)
201
ilość samodzielnych ekspedycji osobowych i bagażowych
-
Ilość samodzielnych ekspedycji towarowych I klasy
2
Ilość samodzielnych ekspedycji towarowych II klasy
4
Ilość samodzielnych stacyj III klasy z personelem handlowym
28

B. TABOR PAŃSTWOWYCH KOLEI NORMALNOTOROWYCH Z 31.XII.1946 R.

C. PRACA TABORU NORMALNOTOROWEGO (BEZ TRANZYTU RADZIECKIEGO).
D. PRZEWOZY I WPŁYWY.
 
1.
Przewóz osób zwiększa się stale od lutego 1946 r. i zwyżka dochodzi do grudnia prawie do 300%. Przewóz towarów z nadania jest mniejszy niż z przybycia, co jest całkiem zrozumiałe przy strasznym wprost zniszczeniu okręgu  D.O.K.P.   Olsztyn. Wpływy z   przewozu  osób wynoszą  288 345 357 zł,  z  przewozu bagażu i  ekspresu 5 021 654 zł zaś z przewozu towarów 189 399 335 zł.

2. 
Ilość tonn nadania towaru oraz bagażu, przesyłek ekspresowych.
Ilośc pasażerów: na 1 pracownika D.O.K.P. i na 1 pociąg.
a) ilość tonn nadania towar. na 1 pracownika D.O.K.P.
21
b) ilość tonn nadania towar. na 1 pociąg towarowy
17,2
c) ilość tonn nadania bagaż. i ekspr. na 1 pracownika D.O.K.P.
2,23
d) ilość tonn nadania bagaż. i ekspr. na 1pociąg osobowy
0,68
e) ilość pasażerów na 1 pracownika D.O.K.P.
126
f) ilość pasażerów na 1 pociąg osobowy
394
3. Przeciętna szybkość handlowa pociągów
a) osobowych 25,1 km/godz.
b) osobowych pospiesznych 38 km/godz.
c) towarowych zwyczajnych 15 km/godz.
d) towarowych pospiesznych  - 
4. 
Omówienie stanu bezpieczeństwa: prawidłowości przewozów. Ilość przesyłek brakujących, zaginionych całkowicie lub częściowo, bezdowodowych i uszkodzonych.
     Bezpieczeństwo i prawidłowość przewozów w roku 1946 w tutejszym okręgu było narażone poważnie na napady rabunkowe na pociągi oraz okradanie przesyłek w biegu względnie na postojach pociągów.
     W roku 1946 zgłoszono 837 wypadków całkowitego braku przesyłek, 535 wypadków częściowego braku przesyłek i 394 wypadki bezdowodowych przesyłek. D.O.K.P. wypłaciło odszkodowanie za zaginiony bagaż w 127 wypadkach na sumę 277 064 zł.
5.
Ogólne dezyderaty publiczności w sprawie ruchu osobowego (rozkładu jazdy i t.p.) oraz towarowego.
     Największą bolączką i narzekaniem publiczności są nioświetlone wagony osobowe oraz znikoma ich liczba w składach kursujących pociągów osobowych. Nieoświetlone wagony przy ścisku, jaki w panuje w pociągach daje pole do popisu różnym rzezimieszkom no i powoduje wielkie niezadowolenie u pasażerów.
     Połączenia na stacjach węzłowych są również nie takie, jakie by życzyli sobie podróżni, którzy niejednokrotnie muszą oczekiwać po parę godzin na stacjach, aby uzyskać połączenie dla dalszej jazdy.
     Sprawy wagonów 2-giej klasy pozostawiają bardzo wiele do życzenia a specjalnie przy pociągach dalekobieżnych, gdzie używa się jako wagonów drugiej klasy wagonów trzeciej klasy i do tego może najgorszych z całego składu.
     W sprawach ruchu towarowego nie wpływały zażalenia poważniejszej natury, jednak daje się zauważyć znikomą ilość drobnicy, którą nadają jako przesyłki ekspresowe, opierając się na tym, że prędzej towar dostaną na miejsce i co najważniejsze, że ten towar jedzie razem z nadawcą.

E. SŁUŻBA DROGOWA I ELEKTROTECHNICZNA.
     ( ważniejsze uszkodzenia wojenne, plan odbudowy oraz stan pracy)

Służba drogowa

I. W zakresie budownictwa kubaturowego.

     W drugiej połowie sierpnia 1945 r. D.O.K.P. w Olsztynie przejęło eksploatację kolei od władz radzieckich i od tego czasu służba drogowa przystąpiła do uporządkowania torów i budynków oraz robót przygotowawczych przekucia torów szerokotorowych na normalne, do odbudowy zniszczonych w czasie działań wojennych mostów i odbudowy torów.
     Prace powyższe były utrudnione katastrofalnym brakiem pracowników wykwalifikowanych, rzemieślników, personelu technicznego, materiałów i wyjątkowo ciężkim stanem aprowizacyjnym i mieszkaniowym.
     Stan zniszczeń budynków w chwili objęcia ich przez PKP przedstawiał się wyjątkowo źle, zniszczonych budowli było 80 - 100%.
a) Z ogólnej ilości 268 budynków dworcowych o kubaturze 856 773 m3 zniszczonych 104 o kubaturze 323 790 m3.
b) Z 230 magazynów towarowych i innych o kubaturze 244 220 m3 zniszczonych 98 o kubaturze 98 320 m3.
c) Z 26 parowozowni o kubaturze 530 952 m3 zniszczonych 12 o kubaturze 198 412 m3.
d) Z  32 warsztatów głównych mechanicznych o  kubaturze 656 261 m3  zniszczonych 19 o kubaturze 400 417 m3.
e) Z 510 (lub 310?) nastawni, posterunków zwrotnicowych o kubaturze 60 207 m3 zniszczonych 180 o kubaturze 36 274 m3.
f) Z 97 stacji wodnych, wież ciśnień i pompowni zniszczonych 36.
g) Z 1215 domów administracyjnych i mieszkalnych o kubaturze 939 927 m3 zniszczonych 516 o kubaturze 443 261 m3.
     Poza tym około 100 budynków dworcowych, 69 magazynów towarowych, 10 parowozowni, 10 warsztatów głównych, 65 nastawni, 36 wież ciśnień i 430 domów mieszkalnych i administracyjnych było zniszczonych od 20 do 30%.
     Z powyższej ilości w roku 1945 wyremontowano w ramach możliwości zdobycia materiałów i sił fachowych: dworców około 4 o kubaturze 11 720 m3, parowozowni 1 o kubaturze 4 800 m3, warsztatów głównych 3 o kubaturze 96 980 m3, stacji wodnych (wież ciśnień) 14 (stałych 2 i prowizorycznych 12), domów mieszkalnych i administracyjnych około 47 o kubaturze 33 639 m3.
     Oprócz tego odbudowano dworców prowizorycznych (baraków) 10 na stacji Lewicko, Strabla, Gregorowo, Krynki, Kurjany, Bielsk Podlaski, Waliły, Bociuty, Kuźnica i Czarna Woda, domów mieszkalnych i administracyjnych około 10 o kubaturze 19 030 m3 na st. Olsztyn, Korsze i Barczewo.
     W roku 1946 wyremontowano 19 dworców o kubaturze 48 564 m3, magazynów towarowych 29 o kubaturze 25 534 m3, parowozowni 2 o kubaturze 31 883 m3, warsztatów 4 o kubaturze 109 712 m3, stacji wodnych 6 i domów mieszkalnych i administracyjnych 139 o kubaturze 83 801 m3.
     Również odbudowano: 5 dworców o kubaturze 17 176 m3 (Białystok Centr. część dworca 5 000 m3, stacje Biskupiec, Orneta, Olsztyn Zach. i Czymochy), 5 dworców zastępczych murowanych o kubaturze 3 950 m3 (stacje Olecko, Łomża, Czerwony Bór i Mrągowo). Pobudowano 8 dworców prowizorycznych (baraków) na stacjach Sokoły, Chorzele, Wnory, Łapy, Pasłęk, Olecko, Podlasek i Górowo o kubaturze 3 080 m3, magazynów prowizorycznych (baraków) o kubaturze 5 760 m3 - 6 w zamian zniszczonych stałych, odbudowano warsztatów mostowo - drogowych w Starosielcach - 3 o kubaturze 51 760 m3 (hale mostowe 42 300 m3, 6 hal mechanicznych i biuro 37 560 m3, gmach D.O.K.P. w Olsztynie, ekspedycja towarowa itp., jedna wieża ciśnień o kubaturze 1 600 m3 w Ełku, 2 (?) pompownia w Czerwonce, 2 parowozownie stałe o kubaturze 36 000m3 (na stacjach Ostróda i Ostrołęka), 1 parowozownia prowizoryczna na stacji Białystok Centr. o kubaturze 7 000 m3, 16 budynków  liniowych o kubaturze 506 m3 (linia Kętrzyn - Giżycko), 1 nastawnia na stacji Pasłęk i 1 garaż w Olsztynie.

II. W zakresie nawierzchni i stacji.

     Stan linii kolejowych po objęciu ich przez PKP od władz radzieckich z ogólnej ilości linii czynnych w/g stanu w 1939 r. - 2-torowych 589,883 km i jednotorowych 1939,104 km otrzymano linii czynnych dwutorowych - nic, jednotorowych - 764,261 km, z których 649,901 km było poszerzonych na szerokie tory (cyfrowe dane dotyczące zniszczenia toru, rozjazdów i podkładów podano w załączonej tabeli).

     Jak widać z powyższego linie kolejowe na terenie D.O.K.P. Olsztyn były zdewastowane: dwutorowe w 50% (pozostawiono nierozebrany 1 tor) i jednotorowe w 90%.
     W 1945 roku po objęciu przez PKP linii przekuto torów szerokotorowych na normalne 649,904 km i odbudowano linię Śniadowo - Łomża o długości 15,93 km.
     W 1946 r. odbudowano linii dwutorowych (toru drugiego rozebranego ) na szlaku Sątopy Mazurskie - Górowo o długości 13,95 km, również linii jednotorowych 320,90 km, razem 334,83 km.
linia Szczytno - Wielbark
o długości
21,34 km
linia Ełk - Olecko
o długości
25,46 km
linia Ełk - Białystok
o długości
45,84 km
linia Suwałki - Olecko
o długości
42,97 km
linia Czerwonka - Biskupiec - Mrągowo
o długości
34,06 km
linia Mrągowo - Baranowo
o długości
12,14 km
linia Jominek - Morąg
o długości
20,20 km
linia Biskupiec - Szczytno
o długości
44,96 km
linia Elbląg - Frombork
o długości
33,59 km
linia Suwałki - Trakiszki
o długości
28,95 km
linia Jominek - Ostróda
o długości
11,39 km
     Wszystkie wyżej wymienione linie zostały odbudowane z materiałów nawierzchniowych staro-użytecznych, które częściowo uzyskano z torów stacyjnych linii nieczynnych za wyjątkiem linii dwutorowych Sątopy Mazurskie - Górowo, którą ułożono z materiałów nowych typu "S".
     W roku 1946 zaczęły huty nadsyłać do Dyrekcji nowe materiały nawierzchniowe typu "S".
     Na rok 1947 planuje się odbudowę szlaku Szczytno - Pisz (linia Szczytno - Pisz - Ełk) o długości 58 km i Olecko - Stożne o długości 8,400 km (linia Olecko - Gołdap).
     Na rok 1948 przewiduje się odbudowę linii:
Węgorzewo - Kętrzyn
o długości
33,30 km
Orneta - Pieniężno
o długości
16 km
Baranowo - Orzysz - Ełk
o długości
40 km
Małdyty - Myślice
o długości
21 km
Olecko - Gołdap
o długości
29 km
Pisz - Ełk
o długości
55 km
     W latach następnych przewiduje się odbudowę drugiego toru na linii Iława - Olsztyn - Gierdawy, Łapy - Białystok i odbudowę innych rozebranych torów na terenach odzyskanych.
     W latach 1945 naprawiono ogółem rozjazdów 247 kompletów i wykonano ciągłej wymiany szyn, również w 1946r. naprawiono rozjazdów 359 kompletów i wykonano ciągłej wymiany szyn 66,07 km.

III. W zakresie podtorza i mostów.

     Po objęciu linii kolejowych przez PKP na ogólną ilość mostów 898 sztuk o łącznej długości 8 761 mb było zniszczonych 168 o długości 1786 mb, prowizorycznych 434 o długości 4 133 mb i stałych 296 o długości 2 842 mb (wszystkie prowizoryczne mosty o długości 4 133 mb zostały odbudowane pod kierownictwem oddziałów wojskowych przez ludność miejscową z materiałów branych na miejscu z najbliższych lasów).
     W roku 1945 odbudowano 2 stałe mosty o długości 45,??? mb oraz zabezpieczono wszystkie mosty prowizoryczne przed przejściem kry i wysokich wód.
     W roku 1946 odbudowano mostów stałych 5 sztuk o długości 119 mb, mostów prowizorycznych 11 sztuk o długości 243 mb i przepustów o długości 15 mb.
     W roku 1945 usunięto z koryt rzek - konstrukcji mostowych 840 ton a w roku 1946 - 1 100 ton.

Służba elektrotechniczna

     W roku 1946 Służba Elektrotechniczna wykonała następujące prace zabezpieczenia ruchu pociągów, teletechnicznych i silnoprądowych.

I. Zabezpieczenie ruchu pociągów.
 

Uruchomiono sygnałów 489 sztuk
Uruchomiono napędów zwrotnicowych 280 sztuk
Wyremontowano i uruchomiono pędni 245,05 km
Założono zamków zwrotnicowych 1 647 sztuk
Zainstalowano latarń zwrotnicowych 639 sztuk
Zainstalowano latarń sygnałowych 359 sztuk
Zainstalowano koziołków polowych 88 sztuk
Uruchomiono rogatek drogowych 83 sztuki
Uruchomiono nastawnic mechanicznych 29 sztuk
Uruchomiono dźwigni nastawczych 714 sztuk
Uruchomiono aparatów blokowych 19 sztuk
Uruchomiono bloków 222sztuki
Uruchomiono skrzyń kluczowych 17 sztuk

II. Teletechnika
 

Odbudowano i wyremontowano linii napowietrznych przew. 9 350 km
Odbudowano i wyremontowano kabli teletechnicznych 35 km
Zainstalowano łącznic telefonicznych 54 sztuki
Zainstalowano aparatów telefonicznych 458 sztuk
Zainstalowano aparatów telegraficznych 43 sztuki
Odbudowa KATS 1 sztuka

III. Silne prądy.
 

Odbudowano punktów świetlnych wewnętrznych 4 179 sztuk
Odbudowano punktów świetlnych zewnętrznych 2 230 sztuk
Odbudowano sieci napowietrznych przewodowych 122 km
Odbudowano kabli  52,8 km
Zainstalowano silników 251 sztuk
Odbudowano stacji transformatorowych - 6 sztuk o mocy 1 650 kW
Oświetlono wagonów 4 sztuki
Zelektryfikowano stacji 38 sztuk

F. STAN PERSONELU.
 

Ogólna ilość pracowników umysłowych D.O.K.P. Olsztyn
3 846
Ogólna ilość pracowników fizycznych D.O.K.P. Olsztyn
6 438
Razem
10 284
W tym pracowników Służby Handlowej
480
Ilość pracowników na 1 km sieci kolejowej
6,2
Ilość pracowników na 10 000 poc./km rocznej pracy
27,5

G. KOLEJE DOJAZDOWE.

Długość i kierunek linii wąskotorowych (z podziałem na państwowe, samorządowe i prywatne) pod zarządem przymusowym M.K., normalnotorowych Kolei Samorządowych, prywatnych.

Kolej Ostrołęcka

Kierunek i długość linii:

Grabowo - Myszyniec 39,89 km
Myszyniec - Pupy 27 km
Myszyniec - Kolno 41,89 km
Dębe - Łomża 48,70 km

Stan taboru tej kolei:

Parowozy ogółem
15
stan roboczy
9
Wagony osobowe, bagażowe i pocztowe ogółem
18
stan roboczy
19
Wagony towarowe kryte ogółem
34
stan roboczy
34
Wagony węglarki
159
stan roboczy
144
Wagony platformy ogółem
16
stan roboczy
4
Wózki leśne ogółem
42
stan roboczy
42
Wagony specjalne
4
stan roboczy
4

Przybliżone rozmiary przewozów tej kolei, przeładunki na PKP i odwrotnie

Naładowano na własnych stacjach
2 471
wagonów
Przeładowano z PKP i odwrotnie
523
wagony
Przewieziono osób
250 018
osób

Kolej Kętrzyńska - 123 km

nieczynna w odbudowie

Kolej Olecko - 43 km

nieczynna

Kolej Ełcka

Kierunek i długość linii:

Ełk - Turowo 37,93 km
Laski Małe - Zawady Port 9,72 km

Stan taboru:

Parowozów ogółem
3
stan roboczy
2
Wagony osobowe, bagażowe i pocztowe ogółem
14
stan roboczy
12
Wagony towarowe kryte ogółem
23
stan roboczy
23
Wagony węglarki
26
stan roboczy
26
Wagony platformy
1
stan roboczy
1
Wagony specjalne
1
stan roboczy
1

Przybliżone rozmiary przewozów kolei, przeładunek na PKP i odwrotnie

Naładowano na własnych stacjach
279
wagonów
Przeładowano na PKP i odwrotnie
116
wagonów
Przewieziono osób
103 187
osoby

H. WYKAZ PRACY EKSPEDYCYJNEJ OKRĘGU DYREKCYJNEGO OLSZTYŃSKIEGO ZA ROK 1946

Powrót do strony głównej.