Kolej w Bydgoszczy dawniej i dziś
Historia rozwoju bydgoskiego węzła kolejowego:
Historia rozwoju bydgoskiego węzła kolejowego sięga połowy XIX wieku. Wtedy to, w czerwcu 1848 roku, utworzono Królewską Komisję Kolei Wschodnich (Konigliche Kommission fur Ostbahn). Swym zasięgiem obejmowała ona Prusy Zachodnie (Bydgoszcz, Gdańsk), Pomorze (Szczecin), Rejencję poznańską i sięgała po Królewiec i Radom. Jej siedziba znajdowała się w Trzciance (Schonlanke), a zakresem swej działalności obejmowała m.in. projektowanie, budowę i rozbudowę kolei żelaznych. Na terenach zagarniętych pierwszym projektem było powiązanie Berlina, poprzez Gdańsk, z Królewcem. Jednakże brak zgody władz  Gdańska, obawiających się zmniejszenia roli transportu morskiego i miasta, doprowadził do uchwalenia przez Parlament niemiecki ustawy dnia 26.06.1848 r. zatwierdzając w ten sposób budowę linii kolejowej Krzyż - Piła - Bydgoszcz - Tczew.
W dniu 01.04.1849 r. Królewska Komisja Kolei Wschodnich przekształciła się w Dyrekcję dla Kolei Wschodnich (Konigliche Direktion der Ostbahn) i przenosi z Trzcianki do Bydgoszczy. W maju 1851 roku budowa linii kolejowej dociera do Bydgoszczy, gdzie budowany jest już gmach pierwszego dworca kolejowego (fot.1 i 2). W dniu 13.07.1851 roku lokomotywa pociągu roboczego wjeżdża przez most na rzece Brdzie (fot.3) na dworzec.
 
 
1. Pierwszy dworzec kolejowy 
w Bydgoszczy - 1851 r. 
2. Mosty kolejowe nad Brdą na
szlaku Bydgoszcz - Nakło - Piła 
oraz Bydgoszcz - Inowrocław.
fot. reprodukcja, 1945 r.
3. Jeden z mostów kolejowych
nad Brdą.
fot. reprodukcja.

Oficjalne otwarcie linii nastąpiło 27.07 1851 roku, a dokonał tego cesarz Wilhelm IV. O godzinie 2.30 z bydgoskiego dworca wyruszył pierwszy w dziejach miasta pociąg pasażerski. Trasę Bydgoszcz - Nakło n/Notęcią (ok. 30 km.) pociąg pokonywał w czasie 50 minut. Uruchomienie tego odcinka stworzyło połączenie Bydgoszczy przez Piłę - Krzyż - Szczecin z Berlinem.
Od dnia 01.08.1851 wprowadzono pociągi pośpieszne, pokonujące odległość z Berlina do Bydgoszczy w czasie 12 godzin.
Szóstego sierpnia 1852 roku Bydgoszcz zyskała połączenie z Gdańskiem i poprzez Elbląg oraz Olsztyn z Królewcem. Następnym połączeniem jakie zostało oddane do użytku 24.10.1861 roku była linia z Bydgoszczy do Torunia, a od 1862 roku rozpoczęła się regularna komunikacja kolejowa z Warszawą przez Toruń, Łowicz i Skierniewice. Bydgoszcz stała się dużym węzłem kolejowym i istniejący gmach dworca stał się za mały, dlatego w 1861 dobudowano nowy budynek dworca z charakterystycznymi wieżyczkami zamkowymi (fot.5).
Dnia 26.05.1872 roku oddano do użytku 152 kilometry linii Bydgoszcz - Gniezno - Poznań, a 01.11.1885 5-cio kilometrową trasę z Bydgoszczy do Fordonu. Następnie przedłużono ją, po wybudowaniu w roku 1893 mostu drogowo-kolejowego przez rz. Wisłę, przez Chełmżę - Unisław do Brodnicy.
W roku 1870 - tym nastąpiła dalsza rozbudowa dworca kolejowego. Dotychczasowy budynek zamieniony został na poczekalnię, rozpoczęto także budowę nowego gmachu przy dzisiejszej ulicy Dworcowej. Znajdować się w nim będą kasy biletowe, odprawa bagażu oraz podziemne przejście na poszczególne perony (fot. 6 i 7).
 
 

4. Budynek dworca kolejowego, na
"środkowym" peronie, po przebudowie
w 1861 roku.
5. Nowy budynek dworca kolejowego
zbudowany w 1870 roku. W tle widać
gmach na "środkowym" peronie.

 
6. Zbudowany w 1893 roku most 
drogowo-kolejowy nad Wisłą.
fot. koniec XIX w.
7. Most drogowo-kolejowy
nad Wisłą.
fot. 1932 rok.
8. Wysadzony w 1939 roku
przez wycofujące się odziały
polskie most fordoński.

 
9. Budynek dworca jw.
lecz w 1911 roku.
10. Gmach Dyrekcji dla Kolei
Wschodniej wzniesiony w latach
1886 - 1889. 
Stan z roku 1911.

 
11. Ten sam gmach jak wyżej
w czasach dzisiejszych.
Nadal urzędują w nim władze PKP.
fot. Przemysław Maron,
13.04.2001 r.
12. Jak obok.
fot. Przemysław Maron,
13.04.2001 r.

W dniu 01.05.1888 uruchomiono pierwszą linię tramwajową z dworca do śródmieścia o trakcji konnej, trakcja elektryczna zostaje wprowadzona w roku 1896 - tym. Dalsza rozbudowa bydgoskiego węzła kolejowego następuje przez wybudowanie:
- 01.10.1895 r. - linii Bydgoszcz - Szubin - Żnin;
- 01.10.1905 r. - linii Poznań Wschód - Skoki - Janowiec;
- 01.10.1908 r. - linii Skoki - Wągrowiec - Szubin - Kcynia.
Budowa dwóch ostatnich stworzyła połączenie Bydgoszczy z Poznaniem. W 1889 roku Dyrekcja dla Kolei Wschodnich  przeniosła się z Trzcianki do nowo wybudowanej siedziby przy dzisiejszej ulicy Dworcowej (fot. 10-12). W 1910 roku spalił się dotychczasowy budynek dworca przy ulicy Dworcowej. Na jego miejscu zaczęto wznosić inny gmach, budowę zakończono w 1913 roku (fot. 13). Kolejna przebudowa miała miejsce w latach 1965 - 66 (fot. 20).

Opisując historię kolei bydgoskiej ciekawostkę stanowi to, iż w roku 1898 na kilku liniach rekraacyjnych  (np. Bydgoszcz - Rynkowo, Bydgoszcz - Chmielniki) kursowały wagony piętrowe.
 
 

13. Nowy gmach dworca 
(wzniesiony po pożarze
poprzedniego) wybudowany 
w 1914 roku.
fot. 1946 rok.

 
14. Fragment dworca głównego
i zakładów ZNTK. Na stacji
manewruje  Pt31 (?).
fot. Aleksander Maron, 1973 r.
15. Fragment dworca głównego
i zakładów ZNTK. Na stacji
manewruje Tr203.
fot. Aleksander Maron, 1973 r.

 
16. Stara, drewniana wieża ciśnień
na dworcu Bydgoszcz Gł.
fot. Aleksander Maron, 
19.03.1989 r.
17. Ta sama wieża 12 lat później...
jeszcze stoi.
fot. Aleksander Maron, 
27.07.2001 r.

 
18. Zrekonstruowany w 1979 roku
budynek pierwszego dworca bydgoskiego.
fot. Przemysław Maron, luty 2000 r.



 
W dniu 10.04.2001 opuścił swoje stałe miejsce przy ZNTK parowóz PT47-93. Początkowo (11.04.2001 r.) odstawiono go do zakładów naprawczych w celu przygotowania do podróży. Kilka dni później na zawsze opuścił stację, udając się do Karsznic. Oto jego ostatnie fotografie na stacji Bydgoszcz Główna:
 
 
19. Stacja Bydgoszcz Gł. 
Widoczne dwie wieże ciśnień
i po prawej stronie puste
miejsce po Pt47-93 (przy budynku).
Przy peronie EU07-339.
fot. Przemysław Maron,
13.04.2001 r.
20. Pt47-93 odstawiony do ZNTK
Bydgoszcz w celu przygotowania
do podróży do Karsznic.
fot. Przemysław Maron, 
13.04.2001 r.
21. Budynek z 1914 r.
po przebudowie
w latach 1960 - 1965. 
Stan dzisiejszy.
W tle budynek dyrekcji 
ZNTK Bydgoszcz.
22. Kolejna wieża ciśnień
na dworcu Bydgoszcz Gł.
fot. Przemysław Maron, 
luty 2000r.

 
23. Most fordoński
nad Wisłą.
fot. Przemysław Maron,
11.12.1999r.
24. Most fordoński - widok
od strony Bydgoszczy.
fot. Przemysław Maron,
2000 r.



 
Plany dworca Bydgoszcz Główna (spakowane ZIP-em):
 
 
1. Plan sytuacyjny dworca Bydgoszcz Główna,
    stan z roku (?), przedstawia:
    - dworzec (A);
    - zakłady ZNTK Bydgoszcz;
    - ul. Dworcowa (dziś) z linią tramwajową;
    - siedziba Dyrekcji dla Kolei Wschodnich (B).

    Plan: ZNTK Bydgoszcz, ZIP 167 KB.

2. Szczegółowy plan stacji Bydgoszcz Główna
    - część zachodnia. Przedstawia stan z roku
    1890. Widoczne m.in. podziemne
    przejście między peronami.

    Plan: ZNTK Bydgoszcz, ZIP 840 KB.

3. Szczegółowy plan stacji Bydgoszcz Główna.
    Przedstawia stan z roku 1893. Widoczne zakłady
    ZNTK oraz wyloty na Toruń i Maksymilianowo.

    Plan: ZNTK Bydgoszcz, ZIP 818 KB.
 

4. Plan jednego z budynków na dworcu Bydgoszcz
    Główna. Pochodzi z 1917 roku.

    Plan: ZNTK Bydgoszcz, ZIP 244 KB.


Powrót do poprzedniej strony.
Powrót do strony głównej.